Przy fotografowaniu tarcz planet stosuje się długoogniskowe teleobiektywy lub układy optyczne pozwalające uzyskać długość ogniskowej od kilku do kilkunastu metrów. Bardzo ważne jest, aby zdjęcia wykonywać w czasie gdy atmosfera jest spokojna, najlepiej w czasie ich górowania nad horyzontem.
Aby na zdjęciach uchwycić tarcze planet, do ich fotografowania należy używać obiektywów długoogniskowych. Jedynie do uzyskania zdjęć przedstawiających położenie planety wśród gwiazd lub planetę świecącą nad horyzontem najlepiej nadaje się obiektyw szerokokątny lub standardowy, o ogniskowej równej od około 28 do 58 milimetrów. Niektóre cechy charakterystyczne tarcz planet, na przykład fazy Wenus, tarczę Jowisza z czterema księżycami, pierścień Saturna można już uchwycić obiektywami fotograficznymi posiadającymi długość ogniskowej od 500 do 1000 milimetrów. Jednak aby na zdjęciu widocznych było więcej szczegółów konieczne jest zastosowanie jednego z opisanych poniżej układów optycznych, które pozwolą uzyskać ogniskową od kilku do kilkunastu metrów.
W celu zwiększenia skali odwzorowania w astrofotografii stosuje się różnego rodzaju układy optyczne, w skład których wchodzą: instrument optyczny, np. luneta, teleskop lub lornetka oraz aparat fotograficzny z obiektywem lub bez.
* Układ ogniskowy - aparat fotograficzny bez obiektywu należy umieścić na miejscu okularu w ognisku instrumentu optycznego. Ogniskowa w tym przypadku jest równa długości ogniskowej obiektywu instrumentu optycznego. Dodatkowe zwiększenie ogniskowej zapewnić może umieszczenie telekonwertera pomiędzy aparatem a obiektywem. Ogniskowa tego układu wzrośnie tyle razy ile wynosi krotność telekonwertera, zwykle 2 lub 3 razy. Jeszcze dalsze wydłużenie ogniskowej jest możliwe poprzez umieszczenie pomiędzy telekonwerterem a aparatem fotograficznym jednego lub kilku pierścieni pośrednich stosowanych w makrofotografii.
* Układ pozaogniskowy - aparat fotograficzny z obiektywem standardowym należy umieścić za okularem instrumentu optycznego. Wypadkowa ogniskowa tego układu optycznego równa jest iloczynowi powiększenia instrumentu optycznego i długości ogniskowej obiektywu aparatu fotograficznego.
* Projekcja okularowa - aparat fotograficzny bez obiektywu należy umieścić za okularem instrumentu optycznego. Wypadkowa ogniskowa w tym przypadku zależy od odległości aparatu od okularu oraz od powiększenia instrumentu optycznego i można ją w szerokim zakresie zmieniać zbliżając i oddalając aparat od okularu, aż do uzyskania bardzo długich ogniskowych. Długość ogniskowej można wyliczyć ze wzoru: F' = F * [(d / f) - 1], gdzie F' - wypadkowa ogniskowa, F - ogniskowa obiektywu instrumentu optycznego, d - odległość okularu od negatywu, f - ogniskowa okularu, wszystkie wartości w jednakowych jednostkach, np. w milimetrach.
W każdym z tych układów optycznych światłosiłę obliczyć można dzieląc średnicę obiektywu instrumentu optycznego przez wypadkową ogniskową układu.
Fotografowanie tarcz planet wymaga zastosowania materiału światłoczułego charakteryzującego się bardzo drobnym ziarnem, czyli filmu o jak najniższej czułości np. 100 ISO. Do fotografowania położenia planet wśród gwiazd użyć można w zasadzie dowolnego negatywu, najlepiej o czułości od 200 ISO do 800 ISO.
Aby zapewnić właściwe prowadzenie obiektywu za ruchem dziennym nieba, wymagane jest dokładne ustawienie montażu paralaktycznego w stosunku do stron świata i horyzontu. Jeżeli montaż paralaktyczny prowadzony jest ręcznie, musi się to odbywać bardzo delikatnie i bez wstrząsów. W przypadku montażu z mechanizmem zegarowym dokładność prowadzenia jest zwykle większa.
Ustawienie montażu paralaktycznego
|
Montaż paralaktyczny orientuje się w stosunku do stron świata i horyzontu na podstawie obserwacji dryfu gwiazdy w stosunku do krzyża znajdującego się w polu widzenia lunety prowadzącej. W pierwszej kolejności należy ustawić montaż "na oko" w przybliżeniu na Gwiazdę Polarną. Następnie należy skierować lunetę prowadzącą na dowolną jasną gwiazdę znajdującą się na południowej części nieba i za pomocą mikroruchów ustawić ją w miejscu przecięcia nitek krzyża celowniczego. Gwiazda będzie się przesuwać w polu widzenia i po odczekaniu krótkiego czasu (około 1 minuty) należy ją dogonić za pomocą śruby przesuwającej lunetę prowadzącą w rektascencji. Jeżeli gwiazda widziana w okularze odwracającym obrazy znajdzie się pod przecięciem krzyża celowniczego, oznacza to że oś montażu jest ustawiona na obszar nieba znajdujący się nieco na lewo od bieguna. Należy skorygować ustawienie montażu poprzez nieznaczne obrócenie go w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie nachylenia osi teleskopu do horyzontu. Należy skierować lunetę prowadzącą na gwiazdę znajdującą się nad wschodnim lub zachodnim horyzontem i ustawić ją na przecięciu ramion krzyża celowniczego. Po odczekaniu krótkiego czasu należy sprawdzić położenie gwiazdy względem krzyża doganiając ją mikroruchem rektascencji. Jeżeli gwiazda świecąca nad wschodnim horyzontem widziana w okularze odwracającym obrazy znajdzie się pod przecięciem krzyża celowniczego, oznacza to że oś montażu jest ustawiona pod zbyt dużym kątem względem horyzontu. Należy dokonać poprawki poprzez nieznaczne opuszczenie nogi statywu znajdującej się po stronie północnej, lub podniesienie statywu po stronie południowej. W przypadku gdy gwiazda ta znajdzie się nad przecięciem krzyża celowniczego poprawki będą wyglądały odwrotnie.
Fotografowanie położenia planet wśród gwiazd
|
Aby sfotografować położenie planety wśród otaczających ją gwiazd wystarczy posłużyć się aparatem z obiektywem standardowym. Po ustawieniu ostrości, otwarciu przysłony i wycelowaniu w odpowiedni fragment nieba można przystąpić do fotografowania. Kliszę o czułości najlepiej 100 - 800 ISO można naświetlać od kilkunastu minut do kilku minut, w zależności od oczekiwanego efektu i dostępnego sprzętu. Jeżeli aparat fotograficzny jest ustawiony na zwykłym statywie, zdjęcie powinno być eksponowane najwyżej kilkanaście sekund, aby wszystkie gwiazdy i planeta wyszły w postaci punktów. Jeżeli jednak czas ekspozycji zostanie wydłużony do kilku minut wszystkie obiekty odwzorują się na negatywie w postaci fragmentów łuków, co jest spowodowane ruchem obrotowym Ziemi. W przypadku umieszczenia aparatu fotograficznego na montażu paralaktycznym z prowadzeniem ręcznym lub elektrycznym nawet przy wielominutowych ekspozycjach ślady gwiazd pozostaną punktowe.
Fotografowanie tarcz planet
|
Do uzyskania zdjęć tarcz planet najczęściej stosuje się metodę "kapeluszową". Po wycelowaniu obiektywu lub układu optycznego w kierunku planety i ustawieniu ostrości należy zakryć obiektyw pokrywką i otworzyć migawkę. Następnie po odczekaniu kilku sekund szybkim ruchem odsłania się obiektyw na krótki czas rzędu sekundy lub ułamka sekundy i następnie zamyka się migawkę. Takie postępowanie pozwoli na uniknięcie drgań powstających w czasie ruchu migawki i powodujących rozmycie obrazu fotografowaniego obiektu.
Tabela maksymalnych czasów naświetlania nieruchomym aparatem
|
Tabela podaje maksymalną długość czasu naświetlania planet i gwiazd w zależności od ogniskowej obiektywu oraz deklinacji fotografowanego obszaru nieba. Czasy ekspozycji podane są w sekundach.
| Deklinacja [°]
| Ogniskowa obiektywu [mm]
|
|
8
|
16
|
20
|
28
|
35
|
40
|
58
|
85
|
135
|
| 0 | 56 | 28 | 22 | 16 | 13 | 11 | 8 | 5 | 3 |
| 30 | 65 | 32 | 26 | 18 | 15 | 13 | 9 | 6 | 4 |
| 60 | 112 | 56 | 45 | 32 | 26 | 22 | 15 | 10 | 6 |
| 80 | 322 | 161 | 129 | 92 | 74 | 64 | 44 | 30 | 19 |
Kalkulator obliczający maksymalny czas naświetlania nieruchomym aparatem
|
Kalkulator oblicza maksymalny czas naświetlania, który można zastosować bez obawy o rozmazanie obrazu spowodowane ruchem obrotowym Ziemi.
» Merkury
» Wenus
» Mars
» Jowisz
» Saturn
» Uran
» Neptun
» Przejście Merkurego przed tarczą Słońca 2003.05.07
» Przejście Wenus przed tarczą Słońca 2004.06.08
» Zdjęcia zakryć planet przez Księżyc
» Planetoidy
| 
153938 | e-mail: